اهداف، پیامدها و نتایج جنگ روسیه و اوکراین

جنگ روسیه و اوکراین در قالب دفاع مشروع انجام شده است. دفاع مشروع بر دو نوع است: الف- جنگ پیش دستانه. ب- جنگ پیشگیرانه. شرایط محیطی بین روسیه و اوکراین بیانگر آن است که این جنگ از نوع پیشگیرانه بوده است، در دیداری که پوتین با مقام معظم رهبری داشتند، حضرت آقا فرمودند اگر شما ابتکار عمل را بدست نمی گرفتید، طرف مقابل با ابتکار خود، موجب وقوع جنگ می شد. این فرمایش معظم له بیانگر پیشگیرانه بودن جنگ است که اصل ۵۱ منشور سازمان ملل هم دفاع مشروع را پذیرفته است.  در جنگ پیشگیرانه یک دولت برای سرکوب هرگونه احتمال حمله آتی توسط دولتی دیگر بطور ابتدایی و به استناد دفاع از خود بدون آنکه حمله اولیه ای صورت گرفته باشد به زور متوسل میشود. جنگ پیشگیرانه زمانی روی میدهد که کشور قدرتمند احساس کرده که در اثر پیشرفت قدرتهای دیگر، به تدریج موقعیت بین المللی و منطقها ی خود را از دست میدهد. درک قدرتهای بزرگ از بهم خوردن موازنه قدرت به ضرر آنها منجر به اجرای جنگ پیشگیرانه میشود.
ویژگی های جنگ پیشگیرانه
۱- در جنگ پیشگیرانه تهدید وجود دارد، در عین این که قریب الوقوع نیست، اما اجتناب ناپذیر است و به تأخیر انداختن آنها خطرات فراوانی دارد.
۲- در تفاوت جنگ پیش دستانه و پیشگیرانه عوامل زمان، غافلگیری و اطلاعات سهم بسزایی دارد.
۳- جنگ پیشگیرانه در پاسخ به تهدیدات کمتر فوری است.
۴- علایم قطعی از اقدامات نظامی کشور رقیب وجود ندارد.
۵- فوریتی در مورد اقدامات نظامی دشمن نیست.
دکترین و راهبردهای حاکم بر جنگ روسیه و اوکراین
دکترین نظامی جهان به پنج دسته قابل تقسیم هستند:
۱- دکترین های تهاجمی
۲- دکترین های تاب آور
۳- دکترین های بازدارنده
۴- دکترین های دفاعی
۵- دکترین های وابسته
جنگ روسیه و اوکراین، جنگ میان یک دکترین دسته ۱ (یعنی روسیه) و یک دکترین دسته ۵ (یعنی اوکراین است. درواقع ما تقابل میان دو نوع دکترین وابسته اوکراین و دکترین تهاجمی روسیه را شاهد هستیم.
قدرت های نظامی جهان به پنج دسته قابل تقسیم هستند:
– ابرقدرت جهانی مثل آمریکا که توان تأثیرگذاری و نقش آفرینی در معادلات جهانی را دارد.
– قدرت بزرگ مثل چین و روسیه که فقط توان تأثیرگذاری در معادلات جهانی را دارد
– ابرقدرت منطقه ای مثل هند که توان تأثیرگذاری و نقش آفرینی در معادلات منطقه ای را دارد.
– قدرت منطقه ای مثل ایران و ترکیه و پاکستان که فقط توان تأثیرگذاری در معادلات منطقه ای را دارد – قدرت ملی مثل عراق و سوریه که که فقط توان تأثیرگذاری در معادلات منطقه ای را ندارد.
بر اساس مطالب بالا باید گفت که جنگ روسیه و اوکراین، جنگ میان یک قدرت نظامی بزرگ دسته ۲ (یعنی روسیه) و قدرت نظامی ملی دسته ۵ (یعنی اوکراین) است. درواقع ما تقابل میان دو نوع قدرت ملی اوکراین و قدرت برزگ روسیه را شاهد هستیم.
از نظر توان و تجهیزات نظامی ارتش روسیه برتری قابل توجهی نسبت به ارتش اوکراین دارد. به گونه ای که شاخص توان نظامی روسیه در سال ۲۰۲۲ در میان ۱۴۰ کشور جهان رتبه دوم را کسب کرده است در حالی که کشور اوکراین از این نظر در رتبه ۲۲ قرار گرفته است.
اهداف روسیه در جنگ:
الف- هدف حداکثری: اعمال کنترل بر خاک اوکراین
ب- هدف متوسط: کنترل نصف خاک اوکراین تا رودخانه دنیپر
پ- هدف حداقلی: کنترل منطق دونباس که به روسیه اجازه بدهد یک جاده زمینی به کریمه داشته باشد.
راهبرد اصلی و فعلی روسیه: اتصال زمینی شبه جزیره کریمه به خاک اصلی روسیه از طریق منطقه دونباس و شهر ماریوپل و قطع ارتباط دریایی اوکراین با دریای آزوف بوده است.
سناریوهای کلی جنگ روسیه و اوکراین:
۱- درگیری گسترش یابد
۲- جنگ فرسایشی
۳- گرفتار شدن روسیه در باتلاق
۴- تجزیه اوکراین
۵- رویارویی هسته‌ای
۶- پیروزی روسیه
۷- شکست روسیه
پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین:
۱- روسیه عملا در باتلاق جنگ گیر افتاده است
۲- مسئله امنیت، ترکیب و میزان بودجه‌های کشورهای درگیر و حتی بقیه جهان را دگرگون خواهد کرد.
۳- این جنگ در کوتاه مدت می‌تواند به یک کوره پول سوزی برای از بین بردن پولهایی تبدیل شود که در دوره کرونا چاپ و منتشر شده اند.
۴- افزایش هزینه‌های ناشی از جنگ در اروپا طی سالهای آینده به تغییر نظامهای سیاسی منجر می‌شود.
۵- تمرکز اروپا، آمریکا و روسیه بر جنگ و بحران فرصتهای اقتصادی و سیاسی بیشتری در اختیار چین و ایران و اقتصادهای توسعه – محور، آسیایی قرار خواهد داد. تایوان این ظرفیت را دارد
۶- غرب آسیا پس از چند دهه جنگ و درگیری فرصتی برای تنفس پیدا کرده است، سفر بایدن به عربستان سعودی در همین راستا میباشد.
۷- جنگ اوکراین در صورت تشدید و تداوم می‌تواند نظامی‌گری را در جهان تشدید و تشویق کند.
۸- تحریم های آمریکا و اروپا در درجه اول از سرناچاری و برای پاسخگویی به افکار عمومی داخلی است. در کوتاه مدت این تحریمها نمی‌تواند رفتار روسیه را تغییر دهد و در درازمدت روسیه با توجه به تعدد همسایگان و نفوذ سیاسی حتی در اروپا ، قادر به مدیریت آنها خواهد بود.
۹- دولت های اروپایی و آمریکا اگر نتوانند جنگ اوکراین را قبل از انتخابات پیش رو به نفع خود مدیریت کنند، قربانیان اصلی جنگ اوکراین خواهند بود.
۱۰- فشار غرب بر رژیم صهیونیستی، ترکیه و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای جدایی از روسیه
تجارب و درس های منتج از جنگ روسیه و اوکراین
۱- انفعال غرب و به خصوص امریکا عمدی است.
۲- آنچه امروز بر سر این کشور آمده نتیجه اعتماد به غرب است.
۳- تکیه بر «قدرت ملی» مهم ترین عامل در حفظ و بقای یک کشور
۴- عدم تاثیر تحریم های (ولو حداکثری) غرب بر تصمیم روسیه برای تهاجم نظامی به اوکراین
۵- اگر در ادامه بحران اوکراین واکنش امریکا و کشورهای اروپایی همچنان ضعیف باشد، ممکن است چین را هم به این طمع بیاندازد که آرزوی دیرینه خود درباره تایوان را جامه عمل بپوشاند
چنانچه شرایط به نفع روسیه تمام شود، تغییر نظم بین المللی و تمرکز قدرت از غرب به شرق را سرعت می بخشد.
۶- ج.ا.ایران با جنگ و پیشروی ناتو به سمت شرق موافق نیست چرا که خطر گسترش ناتو تهدیدی برای مرز شمالی ایران است
۷- تحریم روسیه باعث گرایشِ روسیه و چین به سمت بازیگری نظیر ایران بیشتر خواهد شد
۸- این جنگ می تواند علیه منافع بازیگرانی نظیر رژیم صهیونیستی باشد.
۹- این بحران بیش از همه اروپا و تامین انرژی برای آن را تهدید می نماید
۱۰- ایران نباید روسیه را در این جنگ تنها بگذارد چون بعداً باید هزینه آنرا پرداخت نماید.
نتیجه جنگ روسیه و اوکراین:
جنگ روسیه و اوکراین جنگ چند قطبی و جنگی علیه هژمونی است. احتمالاً پایان جنگ روسیه و اوکراین «باخت_ باخت» است و این جنگ برنده ندارد.
دکترین نظامی اوکراین از «تدافعی به بازدارندگی و در حال تبدیل شدن به تهاجمی است». دکترین نظامی روسیه از حالت «تهاجمی به تدافعی» در برخی مناطق تبدیل شده است. در چنین وضعیتی مذاکرات تنها راه نجات است. با توجه به موارد بالا سناریوهای نهایی به شرح زیر می باشد:
۱- تن دادن روسیه به هدف حداقلی: کنترل منطق دونباس که به روسیه اجازه بدهد یک جاده زمینی به کریمه داشته باشد، بمنظور اتصال زمینی شبه جزیره کریمه به خاک اصلی روسیه و قطع ارتباط دریایی اوکراین با دریای آزوف بوده است. به همین دلیل روسیه دچار جنگ فرسایشی شده و درصورت تداوم حمایت ناتو گرفتار باتلاق میشود.
۲- درصورت پیروزی روسیه در جنگ موازنه قوا از تک چند قطبی به چند قطبی یا هیئت مدیره ای تبدیل میشود. روسیه برای نیل به پیروزی نیاز به قدرت مکملی مثل ایران دارد، از طرفی ورود ایران به جنگ منجر به آغاز جنگ جهانی سوم می شود.
۳- درصورت شکست روسیه جهان شاهد یک انقلاب جدید در روسیه خواهد بود. شکست روسیه در سال ۱۹۰۵ در مقابل ژاپن که منجر به شکل گیری رسیه تزاری شد.- شکست روسیه در سال ۱۹۱۷ در جنگ جهانی اول که منجر به شکل گیری اتحاد جماهیر شوری شد- شکست روسیه ۲ سال پس از جنگ در افغانستان که منجر به فروپاشی شوروری و شکل گیری روسیه فعلی شد.
پیشنهادات
مهمترین پیشنهاد تشکیل ائتلاف نظامی اوراسیا با محوریت ایران، روسیه و چین با سه هدف است:
۱- تقابل با گسترش ناتو
۲- تقابل با حضور آمریکا در منطقه غرب آسیا با توجه به سفر اخیر بایدن به عربستان سعودی
۳- فراهم کردن مقدمات حضور نظامی روسیه و چین در خلیج فارس از طریث واگذاری پایگاه نظامی
روابط مشترک تهران و مسکو، ایجاب می نماید که ایران روسیه را محکوم نکند. با انجام این کار، ایران می تواند با یک تیر سه نشان بزند:
۱- دوستان روس خود را راضی نگه دارد.
۲-به جناح‌های “غرب گرا” در داخل ایران یادآوری کند که غرب غیرقابل اعتماد است، زیرا دوستان خود (اوکراین) که آنها به شدت به کمک نیاز دارند را رها می‌کند.
۳- به برخی از کشورهای مرتجع عرب که وابسته به آمریکا هستند اعلام نماید که در شرایط بحرانی سرنوشتی همانند اوکراین خواهید داشت پس به سمت امنیت بومی منطقه ای و خوداتکا حرکت کنید.