تحولات سودان یک ریشه تاریخی- منطقه ای دارد، بدین شکل که در طول تاریخ همواره منطقه آفریقا مهد کودتا بوده و کودتای نظامی برای تاریخ و پیشینه کشورهای آفریقایی همزاد بوده و حتی در برخی کشورهای آفریقایی یک درجه دار با درجه پایین عامل اصلی و آغازگر یک کودتای بزرگ بوده است. بنابراین کودتای نظامی فرهنگ زیستی کشورهای آفریقایی است.
در هرصورت بر اساس پروتکل های دیپلماسی و روابط بین الملل کودتا و ترور یک عمل مذموم و مردود است. تروریست خوب یا بد ندارد. در هرصورت فعل ترور مردود و غیرقابل قبول است اما متاسفانه برخی کشورها برای رسیدن به منافع نامشروع از طریق ترور و یا حمایت از گروه های تروریستی به اقدامات کثیف متوسل می شوند. مثلاً در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ج.ا.ایران که با شکست مفتضحانه مواجه شدند، آلمان از اقدام کثیف نتانیاهو در راستای منافع نامشروع خود حمایت کرد.
تأثیر تحولات سودان در سه سطح داخلی، منطقه ای و جهانی
تحولات سودان صرفاً یک بحران داخلی نیست بلکه محصول ترکیبی از رقابت های ژئوپلیتیکی قدرت های بزرگ و اختلاف بین کشورهای اتحادیه¬ عرب بر سر معادن طلا و همچنین اختلاف های داخلی بین نظامیان و نیروهای پشتیبان است. در سطح داخلی یک بحران نظامی- مدنی است اما در سطح منطقه ای یک بحران ژئوپلیتیکی- امنیتی است. در سطح جهانی یک فاجعه انسانی- اقتصادی و غیراخلاقی است. بنابراین بحران سودان را باید در سه سطح داخلی، منطقه ای و جهانی و بین المللی بررسی نمود.
در سطح داخلی از سال که پس از سه دهه حکومت عمرالبشیر سقوط کرد۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۱ که اختلافات داخلی به خصوص اختلاف بین نظامیان و شبه نظامیان شکل گرفت و نهایتاً در سال ۲۰۲۳ این اختلاف منجر به درگیری نظامی و ناامنی گسترده شد.
در سطح منطقه ای از سال ۲۰۲۳ تا امروز کشور سودان دچار یک دوقطبی نظامی- مدنی شده است که یکطرف آن نظامیان و طرف دیگر نیروهای پشتیبان و شبه نظامیان هستند که کشورهای اتحادیه عرب بخصوص مصر، قطر، امارات و عربستان سعودی نقش مهمی در حمایت از این دوبازیگر را دارند. در واقع کلید اصلی اختلافات داخلی در سودان در دست کشورهای اتحادیه عرب بخصوص کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای دسترسی به معادن طلای سودان است.
در سطح جهانی آمریکا و اتحادیه اروپا در ظاهر بدنبال حل مسالمت آمیز از طریق دیپلماسی هستند اما بطور غیرمستقیم آمریکا از طریق شرکت های امنیتی خصوصی و پایگاه های نظامی مستقر در شاخ آفریقا در حال حمایت از شبه نظامیان هستند تا از طریق اقدامات کثیف به اهداف نامشروع خود برسند. شکل ترور و شیوه برخورد شبه نظامیان با مردم مثل بستن جاده های مواصلاتی و ممانعت از ورود مواد غذایی دقیقاً برگرفته از تاکتیک های ارتش رژیم صهیونیستی علیه مردم بی گناه غزه است و بدین معنی است که آمریکا و نتانیاهو بخاطر توسعه صلح ابراهیم و بهبود روابط با کشورهای عربی بدنبال ایجاد ناامنی در آفریقا و کشورهای عربی هستند تا از طریق بهره برداری از شبه نظامیان به اهداف شوم خود یعنی عادی سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی برسند.
در سطح بین المللی یکی از موارد مهمی که باعث این بحران در سودان شده نقش استعمار پیر و بریتانیا در ترسیم مرزهای مصنوعی است که باعث ایجاد دولت- ملت ناپایدار و ژله ای و شکننده شده است. این مرزها باعث شکاف عمیق بین مرکز (خارطوم) و پیرامون (دارفو) شده است.
چشم انداز آینده بحران سودان
چشم انداز آینده بحران این است که فعلاً در کوتاه مدت هیچکدام از طرفین توان نابودی طرف دیگر را ندارد و احتمال تبدیل به یک جنگ قومی- قبیله ای فراگیر و همه جانبه و تمام عیار برای تجزیه طلبی وجود دارد. در کوتاه مدت راه حل آشتی ملی برای خاتمه جنگ از طریق فشارهای بین المللی هماهنگ برای فرایند سیاسی فراگیر با مشارکت تمام گروه ها و تشکیل نهاد حاکمیتی غیرنظامی است. با توجه به اینکه در حال حاضر هر دو گروه از سلاح و خشونت علیه مردم استفاده می کنند تنها راه برون رفت ایجاد حکومت غیرنظامی است.
تأثیر تحولات سودان بر منافع ملی ج.ا.ایران
برای ج.ا.ایران سودان یک شمشیر دولبه است. بنابراین باید از طریق دیپلماسی هوشمندانه رویکرد محتاطانه ای نسبت به طرفین درگیری داشته باشیم، از یک سو فرصت طلایی برای تضعیف رقبای عبری- عربی و تضعیف طرح عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی شده را فراهم نموده و از سوی دیگر زمینه توسعه عمق استراتژیک ج.ا.ایران و جبهه مقاومت را در قلب جهان عرب و شاخ آفریقا و دریای سرخ فراهم نموده است. از طرفی ممکن است با دخالت های حساب نشده دیپلماسی و دستگاه سیاست خارجی ج.ا.ایران وارد باتلاق جنگ بی ثمر سودان شود، جنگی که هم باعث تقویت ساختار گروه های تندرو سلفی- سنتی است و این گروه ها همواره مخالف ایران هستند و هم باعث ایجاد ناامنی در خطوط کشتیرانی و تجاری ج.ا.ایران دریای سرخ می شود.